Viti 2024 shënon 75 vjetorin e katër Konventave të Gjenevës të vitit 1949. Ky moment historik shërben për të reflektuar mbi rolin themelor të këtyre Konventave në mbrojtjen e njerëzve të prekur nga konflikti i armatosur.
Kur respektohet e drejta ndërkombëtare humanitare (DNH), shpëtohen jetë dhe respektohet dinjiteti i njerëzve. 75-vjetori i Konventave të Gjenevës – gurthemeli i DNH-së – na kujton marrëveshjen botërore se luftërat duhet të kenë kufij dhe se, pavarësisht nga rrethanat, respekti për dinjitetin njerëzor dhe dhembshurinë duhet të udhëheqin gjithmonë veprimet tona. Duke parë lajmet, mund të kemi lehtësisht përshtypjen se DNH nuk është më relevante dhe nuk respektohet kurrë. Ashtu si në vitin 1949, luftërat e sotme vazhdojnë të kenë pasoja të tmerrshme: marrjen e jetëve, ndarjen e familjeve dhe shkaktimin e vuajtjeve të papërshkrueshme. Megjithatë, duke u fokusuar te viktimat e konfliktit të armatosur dhe nevojat e tyre, DNH-ja parandalon dhe zbut disa nga pasojat më të këqija të luftës – megjithëse duhet bërë shumë më tepër për të përmirësuar zbatimin dhe pajtueshmërinë.
Gjërat kryesore që duhet të dini rreth Konventave të Gjenevës
- Origjina dhe Qëllimi
Konventat e Gjenevës u miratuan në vitin 1949 dhe tani janë ratifikuar universalisht, duke përfaqësuar një njohje universale se lufta ka nevojë për rregulla për të kufizuar efektet e saj shkatërruese mbi njerëzimin. Ato përbëjnë thelbin e së drejtës ndërkombëtare humanitare (DNH), e cila mbron njerëzit që nuk janë ose nuk janë më pjesë në luftime. DNH gjithashtu rregullon zhvillimin e konfliktit të armatosur duke kufizuar mjetet dhe metodat e luftës për të ruajtur njerëzimin gjatë konflikteve të armatosura, për të shpëtuar jetë dhe për të zvogëluar vuajtjet. Konventat e Gjenevës – dhe DNH-ja në përgjithësi – mbrojnë të drejtat e të gjithë të prekurve nga konflikti i armatosur dhe sigurojnë që të gjithë, madje edhe një armik, të shihen si qenie njerëzore.
- Vlerat e përbashkëta universale
DNH është shprehja formale e vlerave njerëzore të përbashkëta universale. Sipas historisë, pothuajse të gjitha luftërat kanë pasur të paktën disa rregulla që rregullojnë mënyrën se si zhvillohen luftimet dhe si duhet të mbrohen njerëzit në rrezik – si të burgosurit, fëmijët apo të plagosurit dhe të sëmurët. DNH-ja plotëson dhe forcon traditat ligjore, qytetërimet dhe kulturat, dhe është një trashëgimi e përbashkët e njerëzimit. Forca e marrëveshjes botërore për këto rregulla për të kufizuar koston njerëzore të luftës nuk duhet nënvlerësuar. Në fakt, bota nuk ka asnjë mjet më të fortë në dispozicion për ta përdorur në kohë lufte për të mbrojtur viktimat e konflikteve të armatosura.
- 75 vjet më vonë, këto rregulla mbeten po aq të rëndësishme
Në një botë të ndarë, mbetet një fakt i fuqishëm që çdo shtet ka vendosur që kufizimi i kostos njerëzore të luftës është detyrimi i tyre ligjor. Meqenëse shumë nga rregullat e DNH mbushin 75 vjeç, ato mbeten po aq të rëndësishme. Kur palët respektojnë ligjin, shpëtohen jetë, familjet qëndrojnë në kontakt me të dashurit e tyre dhe robërit e luftës ruajnë dinjitetin e tyre. Këto gjëra janë më pak të dukshme ose të vlefshme për lajme, por ato janë përkujtues të fuqishëm se DNH-ja vepron si frenues ndaj sjelljeve çnjerëzore në luftë dhe se ne do të ishim shumë më keq pa të.
- DNH-ja ka evoluar së bashku me realitetet e reja të luftës
Sfidat e reja si lufta kibernetike, armët autonome dhe përdorimi i armëve hapësinore janë bërë realitet në konfliktet e armatosura bashkëkohore. DNH është përshtatur dhe vazhdon të përshtatet me realitetet e reja të luftës, transformimin e teknologjive dhe taktikave ushtarake dhe përparimet teknologjike. Nuk ka dyshim se DNH-ja mbetet e rëndësishme për rregullimin e përdorimit të armëve të reja gjatë konflikteve të armatosura – ashtu siç rregullon tashmë përdorimin e armëve ekzistuese.
Bombs.
Missiles.
Malware.Indiscriminate attacks are prohibited under international humanitarian law. That includes in cyber warfare. pic.twitter.com/Q0vsutHKpR
— ICRC (@ICRC) March 5, 2021
- Respektimi i DNH-së i ndihmon njerëzit të jetojnë përsëri në paqe së bashku
Konfliktet e armatosura janë të përgjakshme, shkatërrojnë jetë dhe gjithmonë do të krijojnë vuajtje dhe shkatërrime të patregueshme. DNH u krijua për të parandaluar egërsinë e luftës dhe për ta bërë më të lehtë rikthimin e paqes. Paqja ka qenë gjithmonë objektivi kryesor i shteteve që krijuan DNH-në dhe zbatimi i saj luan një rol në forcimin e përpjekjeve për t’i dhënë fund konflikteve të armatosura.
- Nevoja për zbatim dhe pajtueshmëri më të mirë – barra mbi shtetet dhe palët në konfliktet e armatosura
Edhe nëse Konventat e Gjenevës ratifikohen në mënyrë universale, ato nuk mbështeten në po të njëjtën mënyrë. Shtetet dhe palët në konflikt duhet të udhëheqin me shembull. Parandalimi i shkeljeve të DNH-së fillon me mbjelljen e farës së respektit për DNH-në shumë përpara se të shpërthejë një konflikt dhe vendosja e një pritshmërie të qartë se rregullat do të ndiqen me përpikëri nëse dhe kur të ndodhë konflikti.
- Roli i Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq (KNKK)
KNKK-ja luan një rol kyç në promovimin e aderimit në DNH dhe u bën thirrje të gjitha palëve në konflikt që të pajtohen me DNH-në, pavarësisht rrethanave.
Stafi i KNKK-së dëshmon për efektet mbrojtëse të DNH-së çdo ditë. Ne ia dedikojmë punën tonë – duke vizituar të burgosurit, riatdhesimin e trupave, duke mbështetur spitalet, duke lëvizur lirshëm në të dy anët e vijës së frontit për të ndihmuar ata në nevojë dhe duke diskutuar pretendimet për shkelje në mënyrë konfidenciale me palët – efektivitetit të DNH-së. Ne nuk mbajmë anë, por fokusohemi në ndihmën e njerëzve që vuajnë, pavarësisht nga prejardhja, besimet apo veprimet e tyre.
- Respektimi i DNH-së i ndihmon njerëzit të kthehen përsëri në paqe së bashku
Konfliktet e armatosura janë të përgjakshme, shkatërrojnë jetën dhe gjithmonë shkaktojnë vuajtje dhe probleme të pakthyeshme. DNH u krijua për të luftuar që lufta të bëhej edhe më egër dhe për të bërë më të lehtë rikthimin e paqes. Paqja ka qenë gjithmonë objektivi kryesor i shteteve që ka krijuar DNH-në dhe ka një rol për të luajtur në politikën e krijuar për t’i dhënë fund konflikteve të armatosura.
- Mësoni më shumë rreth Konventave të Gjenevës
Faqja e internetit e të Drejtës Ndërkombëtare Humanitare: Respektimi i ligjit në fushën e betejës
Moduli “Hyrje në të Drejtën Humanitare Ndërkombëtare mbi rregullat dhe parimet bazë të DNH-së”, përgatitur nga KNKK në 2019 në 70 vjetorin e Konventave të Gjenevës
Konventat e Gjenevës dhe komentet e tyre
Çfarë kanë pasur parasysh hartuesit e Konventave të Gjenevës?
Bazat e të dhënave të së Drejtës Humanitare Ndërkombëtare: Traktatet e IHL – Konventat e Gjenevës të vitit 1949, Protokollet Shtesë dhe komentet e tyre
Konferenca Ndërkombëtare e Kryqit të Kuq dhe Gjysmëhënës së Kuqe: Takimet statutore – Fuqia e njerëzimit
Biblioteka e KNKK-së mban një koleksion përkthimesh të Konventave të Gjenevës në 45 gjuhë, me disa të aksesueshme drejtpërdrejt në internet: Respektimi i ligjit në fushën e betejës
Artikull i Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq (KNKK) datë 28-05-2024.